Симаков Николай: «Нохчийн  лаьтта  тIехь  машар  хиларе  кхаьчна вай, хIинца  уггар  коьртаниг  ду  иза  чIагIбар. Нохчийн Республикан керла  истори  хадалур  йоцу зIе  йолуш ю  Россин  МВД-н ханна  йолчу  оперативни  группировкин органашца  а, подразделенешца а. Республика 10 шарахь контртеррористически  рожехь  Iер  чекхдалар  билгалдаьккхира  2009-чу шарахь. Ткъа 2010-чу  шеран  апрелехь  Россин МВД-н ВОГОи П-о даздийр ду ша  кхоьллина  10 шо  кхачар. Уггар а  халчу шерашкахь  нохчийн  халкъ а,  мехкан  тайп-тайпанчу  регионашкара  «къовсамечу меттигашка» бахкийтина  болу  милицин  белхахой  а цхьаьна  бара. Оцу  муьрехь  царна  юккъехь  тасаелла  зIенаш  хIинца  чIагIъелла, хадалур яц.  Россин МВД-н ВОГО и П-н  куьйгалхо инарла-майор  Симаков Николай Николаевич волу  шо  хан ю. Цуьнца  къамел  хилира  тхан. Николай Николаевич, хьуна  хетарехь,  таханлерчу  дийнахь  муха ду  Нохчийн  Республикера  криминальни  хьал?Хьал синтеме ду эр  дара ас. Экономикан, политикан, социальни  дакъошкахь  хуьлучу дикачу   хийцамашка терра  толуш ду  бакъонашларъяран системехь  долу  хьал а. Делахь а, республикера  криминальни  хьал  кхин а тодалар  лоьхуш  ду. Наггахь  гIоьртина  хьал  кхуллу бандитийн гIеранех а, террористийн  подпольех а  бисинчара. Уьш  тахана, шайна  тIекхача хала долчу  лаьмнашкахь а, хьаннашкахь а  лечкъаш  лелаш  бу,  наггахь зуламаш а деш. И зуламхой  карабалорехьа а, хIаллакбарехьа а  дIахьош  боккха  болх  бу. ДуьххьалдIа  дIадаханчу  цхьана  шарахь группировкас, бакъонашларъяран кхечу  органашца  а, федеральни  ницкъашца а  цхьаьна  бархI  эзар   сов   мероприяти дIаяьхьна  бандподпольен дакъалацархой лахарехула а,  хIаллакбарехула а, царна  гIодеш  берш Iорабахарехула  а, ткъа  иштта  герзаш,  патармаш, лелхаш  йолу   хIумнаш Iалашъеш  йолу  меттигаш  лахарехула а.
Леррина  дIабаьхьначу  оцу  боккхачу  белхан   жамI ду  бандитийн   когаш  кIелара латта  догуш  хилар,  царна  Нохчийчуьра  цхьа  гIулч  яккхал  меттиг  а  маьрша  ца  хилар. Дуккха  а  алсамъевлла  дIахьош  йолу  операцеш. Цуьнга терра, 34 процентана  алсамдаьлла  бандиташца  хуьлуш  долу  тасадаларш. И бахьанехь  хIаллаквина  148 бандит, царна  юккъехь  бандитийн  ворхI  баьчча а  волуш.
Билгалдаккха  лаьа  2008-чу  шарахь  Нохчийн Республикехь  леррина операци  дIахьочу  хенахь  герзаца  волу 61 зуламхо  вийна  хилар. Гуш  ма-хиллара, нохчийн  латта  цIандеш  ду  тIаме  буьйлучу  вахабитех. Амма  уггар а  коьрта жамI  ду   дIадаханчу  шарахь  бандитийн подпольен  декъашхошка, хIара ду аьлла  дийца,  доккха  зулам,  террористически  акт  яйтина  цахилар,  цаьрга  амалтана  цхьа а стаг  дIалацийтина  цахилар.
– Мехкан тайп-тайпанчу  регионашкара  кхуза схьабалийначу а,  меттигерчу  милицин  а  белхахоша вовшашца  мел  зIе  йолуш  дIахьо и болх?
– Юьххьехь  билгалдоккхур ду: Нохчийн Республикан МВД ханна  йолчу  оперативни  группировкина юккъе  йогIуш ю. Делахь-хIета, тхан Iалашонаш а,  декхарш  а цхьаъ  ду. Тхан  балха  тIехь  дац  меттигера берш  а,  боцурш  а  аьлла  декъадалар. Мелхо а,  дIадахана  шо  билгалдара  тхан берриг  а ницкъийн  цхьаалла лакхаяккхарехьа, уьш  балхана ир-кара  хIитторехьа, церан барт чIагIбарехьа  гIуллакхаш дарца. Иштта, масала,  Нохчийчуьрчу  ерриг а посташкахь болх  беш ю  юкъара  нарядаш. Ханна  йолчу  оперативни  группировкин  говзанчаш  меттигерчу  милицин белхахошца,  олуш  ма-хиллара,  белшах  белш тоьхна болх  беш  бу. Вовшех дагабуьйлуш  бу   милицин  райотделийн  а, оперативни  тобанийн  а  куьйгалхой,  могIарера милцой.
Цу тайппана цхьаьна  болх  баро  къепе  латторан  эвсаралла лакхаяьккхина  ца  Iаш,  нохчийн милицин  белхахойн зеделларг алсамдоккху, ткъа оцо  шен  рогIехь  лакхайоккху  церан корматалла.
Республике ханна  долчу  даржашка  балха  богIу  дуккха а  оперативникаш, милицин куьпан  уполномоченниш, госавтоинспекторш, патрульно-постовой  службин  белхахой. Царах  дукхах  болчеран  милицехь  болх  баран доккха  зеделларг  хуьлу. Оха  верасалла  а деш дIахьочу белхан жамIаш  вуно  дика  ду. Корматаллехь  дуккха а  кхиъна  Нохчийчоьнан милицин  белхахой.
Россин МВД-н ВОГО и П а, Нохчийн Республикан  МВД  а цIар-хазмана цхьаьна болх беш  яц, ткъа  баккъал а  балха  тIехь  кхиамаш хилийтархьама, юкъараллин  кхетамехь  милици  меттигерчуьнга  а, федеральничуьнга  а  екъийтар  ца  хилийтархьама  болх  беш  ю. Ханна  йолчу  оперативни  группировкин  а,  Нохчийчоьнан милицин  а  белхахоша  деш  дерг  юкъара   цхьа  гIуллакх  ду. Делахь  хIета,  болх  барна  оьшу   хьелаш а цхьабосса  хила  деза,  царна  хьалха  хIиттош долу  декхарш  а  цхьабосса хила деза, балхах жоп дехар а  цхьабосса  хила  деза.
Вай цхьаьна   машар  бина  нохчийн  лаьтта  тIехь. ХIинца дан  дезаш  долчех  коьртаниг  ду и   машар   чIагIбар.
– ДIадаханчу шарахь Нохчийн Республикан  лаьтта  тIехь  контртеррористически  раж  дIаяьккхинчул  тIаьхьа  бандитийн зуламе  гIуллакхаш  тIеттIа  лахлуш  совцур  ду  аьлла хетара. Амма  бандитийн  жигаралла  мелла а лакхаяьлла. Иза стенца доьзна  ду? ХIун  ду  цуьнан   бахьана?
 – Республикехь дийнна  итт  шарахь  лаьттина  контртеррористически операцин раж  дIаяккхар,  шеко  йоцуш,  шен  хеннахь  хилира. Нохчийчоь меттахIотторан  муьрех  чекх а  яьлла,  экономически  кхиоран  мур  дIаболош  яра. Ткъа  экономика  кхиорна инвестицеш  оьшу,  регионашна,  мехкашна   юккъера   зIенаш  оьшу. «Кхераме  меттиг»  бохучу цIаро  денне а гIо  ца дора кхиоран  белхаш  дIабахьа. Цундела, суо  ницкъалчу  структурийн  эпсар  хиларе   хьаьжна   ца  Iаш  ала  лаьа: суна  хетарехь, нохчийн халкъана доккхачу  маьIне дара  контртеррористически  операцин  раж  дIаяккхар, цо дика  тIаьхье а елла.
Бандподполье жигаръяларх  лаьцна  аьлча. Цуьнан масех  бахьана  дара. Цкъа  делахь,  Умаров  Докка  коьртехь волчу  боевикашна  лергах хIума  кхийтира, Нохчийчоь  хIинцачул  тIаьхьа  официально  чолхе регион лоруш  йоций  хиъча. Цул  тIаьхьа  исламан  радикалаша  дерриг а дира  банподполье  хIинца а дийна юй, зуламаш  дан  гунахь  юй  хаийта  гIерташ. Цунна  цара  хаьржина  некъаш  вуно къиза  дара. Бандийн «баьччанаша» гIаланашка а, ярташка а хьовсийра  шаьш-шайн лоьлхуьйтуш  долу   адамаш. Шайн  зуламаш  гIардахархьама деш  дара  цара  и къиза  зуламаш. Амма шайн  Iалашонаш  кхочушъян  цкъа а ницкъ  ца кхечира  церан. Шаьш-шайн   лоьлхуьйтучеран нкъаш хIоразза  хедош дара  милицин  белхахоша. Маьршачу  нахана  бохам  ца хилийта  милцоша  шайн  дахарш  дIаделира.
ШолгIа делахь, бандподполье жигаръяларан кхин цхьа  бахьана а дара. Цунна ахча  даийтинера  зуламаш  дар, лелхийтарш  дар   алсамдаккхар  тIедуьллуш. Вуьшта  аьлча, Къилбаседа  Кавказера экстремисташ  а, террористаш  а  жигарбаьхнера   дозанал  арахьара   царна  урхалла  деш  болчара. Тахана  цхьанна а къайле  ма  яц  банподпольен  режиссераш  дозанал  арахьа  хилар.
Цу тIе,  бандиташна  финансашца гIо-накъосталла до «боьхачу»  ахчанан  чоьтах а. Масала, царна кхочуьйту  наркотикех  хилла  долу   ахча. Цунна тоьшаллина деккъа цхьа  бакъдерг  далор  ду  ас. ДIадаханчу  шарахь  милицин белхахошна  гучуделира  СНГ-н цхьаьна пачхьалкхера  еана наркотикаш  Росехь  йохкарх  хуьлуш  долчу  ахчанах  дакъа  Нохчийчохь  а, ГIалгIайчохь а йолчу бандтобанашна   хьажош  хилар.  Милцоша  дIакъевлира  и некъ. Леррина операци  дIаяхьар  бахьана   долуш  Нохчийчохь леррина операци д1аяьхьча  гучуелира  5  кийла  героин, д1алачкъийна  меттиг къайлахчу базарахь  шен мах 24  миллион   сом  болу. Оццу  хенахь  цхьа  кийла  героин юхкуш  ГIалгIайчохь  схьалецира  итт стагах  лаьтташ йолу  зуламхойн  тоба.
Къилбаседа Кавказера бандитийн  гIеранаш хIаллакйина  дIаяхаран гIуллакха  тIехь  коьртачех  цхьаъ  ду  террористашна  ахча  латторан  некъаш Iорадахар а, уьш  дIакъовлар а. «ДжихIад» даккха арабевллачарна  кара  кхочучуьра  долларш  совцахь, вахабитийн  тIом  ша-шах соцур бу.
– Николай Николаевич, бандподпольеца дIахьош  болу къийсам  чекхбаккха, бакъонашларъяран  органашна,  хьуна  хетарехь,  тIе  ца  тоьаш  дерг  хIун ду?  
– Чолхе  хаттар ду иза. Цунна  жоп  дала хала ду. ДуьххьалдIа  цхьана  бандгIеранийн  декъашхошна  дуьхьал   къийсам  дIабахьар  чаккхе  йолуш  гIуллакх дац. Бандподполье – иза  шуьйра  зIе ю. Цу  юккъехь  боевикаш  бу,  царна гIо деш  берш  бу, цаьрга  хаамаш  беш берш бу. Бандиташна  гIо деш берш а,  цаьрга  хаамаш беш берш а  меттигерчу  бахархойх  бу. Уьш  бу  церан  динан  хьежамаш  къобалбеш  берш я  бандитийн  гергарнаш.
Иштта, бандподполье дукха  еха  яхлур яцара идеологически  Iаткъамаш а,  ахчанца  гIо-накъосталла а деш  ца хилча. И Iаткъам а,  гIо а, лакхахь аьлла  ма-хиллара, дозанал арахьара  хуьлуш ду. Цу  тайппана, бандиташ  хIаллакбина дIабахар  (комплексехь) цхьаьний кхочушдан  дезаш  дуккха  а гIуллакхаш ду. Уьш  кхочушдарна  юккъе  озийна  бакъонашларъяран  ерриг а  структураш.
Кхин цхьа  хIума  а ду. Къайлах волчу  мостагIчунна  дуьхьал  тIом  бан   бIозза  хала  ду юьхьа  дуьхьал  лаьттачу  мостагIчуьнца  бечул. Россин Федерацин  субъектехь  гIуллакхдеш  хиларе  терра оха  тхешан  декхарш бакъонийн  гурашкахь  кхочушдан  дезаш хуьлу, ткъа  бандиташна  цхьа  а закон  дац. Цхьаволчунна хета  тарло  Нохчийчоьнан лаьмнийн  районашкахь  дIасавогIуш  волу  муьлхха  стаг а, кара  автомат  а  эцна, тоьхна  охьавилличхьана  къепе  хилла  ю. Иза  иштта  дац.  ДIасавоьдуш  верг маьрша  стаг  хила  а  тарло. Билггал  бандит вуй  хиъчий  бен  иза  вен   бакъо  яц  тхан,  уголовни  жоьпе  озо  йиш яц  цуьнан  бехк  хилар  чIагIдинчул  тIаьхьа  бен. Аьлча а,  массо а гIулч  законо, ма-лоьхху  яккха  езаш   ду  тхо.
ТIаьхьарчу  шерашкахь  бандподпольена  меттахIотталур  доцу  зен  дина.  Iаламат  доккха зен. Делахь а бандподполье йохийна  дIаяккхарна  халкъера  кхин а доккха  гIо-накъосталла  оьшу. Кхолладеллачу  хьолах массо а нийса кхеташ  хила  веза. Ткъа хьал, Къилбаседа Кавказера  цхьа а вахархо  юьстах    латта йиш  йоцуш  ду. ХIораннах  а дозуш  ду  цуьнан махкахь ницкъ  бар,  адамаш  дайъар маца  чекхдер  ду  бохург. Цунах  кхеташ  хила  веза  хIора  а  вахархо.
Шеко яц, Нохчийчоьнан  дукхах  болу  бахархой шайн  махкахь  цIий  Iена   лууш боцу дукха  хан ю. Лаьмнашкахула,  хьаннашкахула  лечкъаш лелаш  болчу,  ямартлонца бакъонашларъяран  органийн  белхахошна   хьовха, зударшна, къаношна, берашна   тIехьашха  герзаш  деттачарах  цара   шайтIанаш бен   олуш  а  дац. Царна  неIалт  кхайкхийна Нохчийчоьнан дерриг а  маьждигашкахь. Халкъо  шех  дIакъастийна  болу  уьш  оцу  халкъана  дуьхьал  тIом  беш  бу. Ткъа  шен  халкъаца  къовсаме ваьллачун  кхане  яц. Церан  гIуллакхаш  зуламе  а ду,  декъаза  а ду.
– Баркалла  интервью  яларна.
Суьрта  тIехь: инарла-майор Симаков Николай.
Интервью дIаяьхьнарг – Патрин Владимир.

{mosloadposition user9}


При копировании материалов ссылка на сайт обязательна